PBI begeleidt Famdegua en de ‘Caso Diario Militar’

PBI Guatemala begeleidt sinds het begin van 2023 de organisatie FAMDEGUA, de Vereniging van Familieleden van de Opgeslotenen en Verdwenenen van Guatemala. Helemaal nieuw is de samenwerking van FAMDEGUA en PBI Guatemala niet, want in de jaren 90 begeleidde PBI Guatemala de organisatie ook al. Dit eindigde in 1999, toen het PBI Guatemala project gesloten werd omdat het niet meer nodig geacht werd als gevolg van het getekende Vredesakkoord in Guatemala. PBI begeleidde FAMDEGUA destijds in hun zoektocht naar duidelijkheid over hun vermiste familieleden.

Eén van de hoofdzaken waarbij PBI Guatemala tegenwoordig FAMDEGUA begeleidt is de ‘Caso Diario Militar’, een gerechtelijk proces tegen voormalige politieagenten en militairen die tijdens de Guatemalteekse burgeroorlog (1960-1996) bijdroegen aan de genocide van de inheemse Maya bevolking. Het Diario Militar (letterlijk: Militair Dagboek) is een gedetailleerd inlichtingenrapport van meer dan 50 pagina’s. Hierin staat informatie over 183 politieke tegenstanders die tussen 1983-1986 zijn ontvoerd, gedwongen verdwenen en/of geëxecuteerd door staatsagenten. Met codes zoals ‘300’ om te verwijzen naar executies, toont het Diario Militar het geweld waaraan de Guatemalteekse bevolking destijds onderworpen werd. Het document werd in 1999 gelekt, en is sindsdien een cruciaal onderwerp geweest in de strijd voor gerechtigdheid. Aanvankelijk ontkende het Guatemalteekse leger het Diario Militar, maar later werd de authenticiteit van het document bevestigd, zowel door Guatemalteekse als Amerikaanse authoriteiten.

Het Diario Militar geeft nabestaanden eindelijk meer duidelijkheid over wat er met hun geliefden gebeurd is. Met die duidelijkheid, komt ook de eis voor gerechtigdheid. In mei 2021 werden 11 voormalige militairen en politieagenten gearresteerd. In mei 2022 kondigde Miguel Ángel Gálvez, toenmalig rechter in de zaak, aan dat 9 van hen terecht moesten staan voor hun misdaden tijdens de burgeroorlog. Dit werd door nabestaanden van de verdwenenen verwelkomd, omdat het hen eindelijk de kans biedt om hun getuigenissen te delen en gerechtigdheid te vinden. Tegelijkertijd zijn er ook veel mensen minder enthousiast over deze ontwikkeling. Sinds de arrestaties in 2021 vormen toenemende bedreigingen tegen Guatemalteekse rechters en aanklagers een belemmering in de procedure. De situatie wordt bemoeilijkt door zowel de politiek gevoelige aard van de Caso Diario Militar, als door de veelvoorkomende bedreigingen en aanvallen tegen rechters en aanklagers. Dit leidde er zelfs toe dat de rechter Miguel Ángel Gálvez, wie de zaak leidde, zich in November 2022 gedwongen voelde om zijn werk neer te leggen en voor zijn veiligheid in ballingschap te gaan.

Sindsdien verloopt de zaak nog moeizamer. Aangeklaagden en advocaten dagen soms niet op, en hoorzittingen worden uitgesteld. Leden van FAMDEGUA vrezen dat het proces zal worden ontmanteld door het verzet van invloedrijke gepensioneerde militairen. FAMDEGUA blijft zich inzetten voor een einde aan de straffeloosheid, en eist dat degenen die verantwoordelijk zijn voor de moorden en gedwongen verdwijningen bestraft worden. Hierin worden zij begeleid door PBI.