Na enkele dagen werken in Mexico, maakte de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties, Michelle Bachelet, tijdens haar slotverklaring (1) een verslag over haar bezoek afgelopen april. Daarin betuigde ze haar solidariteit met de kritieke situatie van het land en verklaarde ze dat Mexico hoge cijfers heeft van gewelddadige doden, alleen vergelijkbaar met een land in oorlog: 252.538 sinds 2006. Zij wees er ook op dat met de inauguratie van de nieuwe president AMLO Mexico een nieuwe kans heeft om de bescherming van de mensenrechten op de agenda te plaatsen, omdat zij van mening is dat er politieke wil bestaat om samen te werken met internationale organisaties. Dit komt omdat de regering erkend heeft auteur te zijn van ernstige schendingen van de mensenrechten die in het land zijn gepleegd en toewijding heeft getoond om gerechtigheid en toegang tot de waarheid te bieden aan de families van de slachtoffers, evenals internationale hulp voor dit doel te accepteren.
Bachelet benadrukte het feit dat 6 van de 10 uitspraken van het Inter-Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens tegen de Mexicaanse Staat verbonden zijn met mensenrechtenschendingen gepleegd door de strijdkrachten. Zij verwees in het bijzonder naar het geval van Ayotzinapa en de oprichting van de Presidentiële Commissie voor de Waarheid en de Toegang tot Justitie voor de zaak Ayotzinapa. De zaak Ayotzinapa heeft geholpen om de realiteit onder ogen te krijgen van meer dan 40.000 verdwijningen –een kwart van hen vrouwen–, 26.000 lichamen zonder geregistreerde identificatie en meer dan 850 clandestiene graven. Het moet worden opgemerkt dat voor het geval van Ayotzinapa de Hoge Commissaris en de secretaris van Buitenlandse Zaken, Marcelo Ebrard, op 8 april een overeenkomst hebben ondertekend om technische bijstand te verlenen aan de Commissie die de verdwijning van de 43 studenten zal onderzoeken.
Michelle Bachelet verwelkomde ook de presentatie van het plan voor de uitvoering van de Algemene Wet op Verdwijningen, de herinstallatie van het Nationale Zoeksysteem en de intentie om een algemeen informatiesysteem en een nationaal instituut voor forensische identificatie te creëren, waarvan de prioriteit is te zoeken naar vermiste personen en waarvan de verantwoordelijkheid toebehoort aan de overheid.
Zij gaf ook commentaar op haar ervaringen met familieleden van vermiste personen en de noodzaak om een effectief systeem te kunnen gebruiken voor de zoektocht van hun familieleden, de identificatie van hun overblijfselen en toegang tot rechtspraak. In dit verband drong ze bij de regering aan om het sinds 2013 gevraagde VN-Comité tegen Gedwongen Verdwijning te bezoeken en ook de bevoegdheid te erkennen om individuele communicatie te kunnen ontvangen. Zij suggereerde ook de oprichting van een Waarheidscommissie die de nabestaanden, de organisaties die hen vergezellen en de samenleving in het algemeen, adequate mechanismen voor toegang tot de waarheid kan garanderen.
De Hoge Commissaris achtte het nodig het vertrouwen van de bevolking te herstellen met een verandering in het rechtssysteem, de mensenrechten te waarborgen en niet met meer geweld. Bachelet is van mening dat de oprichting van de nieuwe Nationale Garde en het juiste gebruik ervan, een kans is om georganiseerde misdaad en drugshandel te bestrijden. Ook de lancering van de Nationale Wet over het gebruik van Geweld en de Nationale Wet voor de Registratie van Detenties komt overeen met de aanbevelingen van het internationale mensenrechtensysteem. Zij riep ook op tot grotere betrokkenheid van de politiediensten en autoriteiten op alle niveaus.
De huidige regering heeft een situatie van extreem geweld geërfd die niet is gestopt. Integendeel, sinds de inauguratie in december 2018, zijn er 7.299 onderzoeken in het land geopend voor opzettelijke moorden en 240 voor femiciden. Daarom is het voor Bachelet een grote uitdaging voor AMLO om de cijfers te kunnen verlagen. Zij uitte ook haar bezorgdheid over de overbevolking in gevangenissen en het gestandaardiseerde gebruik van fysieke en seksuele marteling in detentiecentra. In verband daarmee heeft ze het werk bekend gemaakt dat haar kantoor aan het doen is met de overheidsinstellingen om een Algemene Wet over Marteling te implementeren en over de inspanningen die worden geleverd om de dossiers van personen die willekeurige vrijheidsbeneming hebben ondergaan opnieuw te kunnen bekijken.
De Hoge Commissaris benadrukte ook de situatie van mensenrechtenverdedigers en journalisten, een situatie die ze als verontrustend beschouwt, aangezien dat tot nu toe dit jaar minstens 9 mensenrechtenverdedigers en 4 journalisten zijn vermoord, naast de slachtoffers van voorgaande jaren. Zij onderstreept ook het belang van de vrijheid van meningsuiting en het recht op informatie om de democratie te handhaven en de misdaad en corruptie te kunnen bestrijden. In dit verband drong ze aan op een herziening van het Beschermingsmechanisme voor mensenrechtenverdedigers en journalisten, omdat dit onvoldoende is en tekortkomingen heeft.
Met betrekking tot femiciden, zei ze dat ze het afgelopen decennium zijn verdrievoudigd en tweederde van de vrouwen in het land treft. Een voorbeeld hiervan is dat alleen al in 2019 er 568 vrouwen zijn gedood, een gemiddelde van bijna tien per dag. Daarom is de implementatie van beleid voor gendergelijkheid urgent. Op dezelfde manier wees zij erop dat het waarborgen van de sociale zekerheid voor huishoudelijk werkster, kan bijdragen aan de verbetering van de situatie van vrouwen, met name inheemse vrouwen die het meest worden getroffen door armoede en sociale uitsluiting. Bovendien zou dit Mexico kunnen helpen om zo snel mogelijk het IAO-Verdrag 189 over dit onderwerp te ratificeren.
Over het armoedebestrijdingsbeleid vond ze dat de inheemse bevolking centraal moet worden beschouwd. Evenzo, in de projecten die hen aangaan moeten hun rechten, hun territoria en hun natuurbronnen gerespecteerd worden. Het zoeken naar dialoog en overleg zijn belangrijke instrumenten die volgens de internationale normen moeten worden vervuld. Dat betekent dat ze vooraf, geïnformeerd en cultureel geschikt moeten zijn. Dit kan helpen conflicten te vermijden en echt rekening houden met de meningen en visies van de inheemse volkeren. Zij benadrukte ook het belang van duurzame ontwikkeling vanuit een sociaal perspectief dat rekening houdt met milieu en mensenrechten, waarbij de verschillende actoren bij de projecten zijn betrokken. Alleen op deze manier kunnen ze legitiem en duurzaam zijn.
De Hoge Commissaris van de Verenigde Naties pleitte ook voor sociale en arbeidsintegratie die migranten verwelkomt. In die zin beschouwde zij het besluit van de regering om het vorige migratiebeleid dat de detentie en massale deportatie van migranten bevorderde, als positief. Ten slotte herhaalde zij het belang van het maatschappelijk middenveld voor het democratische leven in het land en riep zij de autoriteiten op om met hen samen te werken als onderdeel van het proces van versterking van de mensenrechten in Mexico.
(1) Volledige slotverklaring van Michelle Bachelle (in het Spaans): hier.
(2) Toespraak tijdens de ondertekening van de overeenkomst tussen het Ministerie van Buitenlandse Zaken en het Hoge Commissariaat van de Verenigde Naties voor de Mensenrechten, om advies en technische bijstand te verlenen in de zaak Ayotzinapa: hier.