PBI Guatemala publiceerde deze week haar jaarrapport voor 2023. PBI is al 40 jaar actief in Guatemala, en dus wordt er in dit jaarrapport o.a. aandacht geschonken aan hoe het werk van PBI in Guatemala er sinds 1983 uit heeft gezien. Hierin komen de beginfase van het PBI project in Guatemala, de meest memorabele gebeurtenissen sindsdien, de werkwijze van PBI in Guatemala en de tijdelijke sluiting van PBI’s Guatemala project allemaal aan bod.
Hieronder volgt een beknopte uiteenzetting van wat het werk van PBI in Guatemala inhoudt. Het volledige jaarraport, inclusief het volledige stuk over het werk van PBI Guatemala sinds 1983 tot nu, is zowel in het Engels als Spaans op de website van PBI Guatemala terug te vinden.
Toen PBI in de jaren 80 haar werkzaamheden in Guatemala begon, vond dit in de context van gewapende conflicten in de regio van Midden-Amerika plaats. In Guatemala was de burgeroorloog (1960-1996) gaande, welke gekenmerkt werd door grootschalig geweld en zelfs genocide. Er werd besloten om een team van ‘brigadistas’ in te zetten, wiens aanwezigheid voornamelijk tot doel had duidelijk te maken dat er internationale observatie van bedreigingen tegen mensenrechtenverdedigers plaatsvond. Op internationaal niveau was er destijds weinig aandacht voor de genocide en het conflict in Guatemala, dus begon PBI ook de internationale gemeenschap op de hoogte te brengen van de bedreigingen tegen het Guatemalteekse volk en de schendingen van burger- en mensenrechten.
Fysieke begeleiding, ofwel het fysiek aanwezig zijn bij mensen en groepen die bedreigd worden, maakt al sinds de jaren 80 deel uit van de werkwijze van PBI. Maar ook het in gesprek gaan met Guatemalteekse autoriteiten en contact onderhouden met bijvoorbeeld ambassades was al vroeg een belangrijk element in het werk van PBI, evenals het geven van workshops.
In 1996 werd het Vredesakkoord in Guatemala getekend. Er werden hulpmiddelen gecreëerd om sociale-, boeren- en inheemse organisaties te helpen de vervulling en waarborging van hun rechten te eisen. Als gevolg hiervan nam het aantal verzoeken voor begeleiding van PBI af. Lokale organisaties begonnen de workshops die PBI aanbood zelf te geven. Internationale aandacht en bewustzijn m.b.t. de situatie in Guatemala groeide mede dankzij nieuwe communicatiekanalen geopend door nationale en internationale organisaties. Na een evaluatie met Guatemalteekse organisaties werd daarom besloten om in 1999 het PBI project in Guatemala te sluiten.
Helaas was dit slechts van korte duur, omdat de mensenrechtensituatie snel weer verslechterde. Veranderende economische prioriteiten en -systemen leidde tot o.a. steeds meer privatisering van openbare diensten en exploitatie van natuurlijke bronnen. Landrechten en mensenrechten kwamen wederom onder druk te staan, en in 2003 heropende PBI het Guatemala project.
Tegenwoordig richt de begeleiding van PBI in Guatemala zich veelal op de volgende hoofdthema’s:
- de strijd tegen de straffeloosheid, bijvoorbeeld m.b.t. de misdaden die tijdens de burgeroorlog (1960-1996) gepleegd zijn;
- de strijd tegen de criminalisering van mensenrechtenverdedigers;
- toegang tot land en arbeidsrechten;
- en de bescherming van land en milieu tegen de winningsindustrie.
Alhoewel fysiek geweld tegen mensenrechtenverdedigers nog steeds voorkomt, wordt hun werk tegenwoordig vaker middels criminalisering en lastering ontkracht. Voorbeelden hiervan zijn de criminalisering van Bernardo Caal Xol, wie jarenlang onterecht vast heeft gezeten omdat hij zich uitsprak tegen o.a. vervuiling door waterkrachtcentrales, en Carlos Ernesto Choc, wie lange tijd slachtoffer was van criminalisering en lastering voor zijn journalistieke werk en pas eerder dit jaar vrijgesproken is. Ook is PBI aanwezig bij rechtszaken m.b.t. bijvoorbeeld landrechten, of de genocide tijdens de burgeroorlog, zoals de zaak tegen oud-generaal Benedicto Lucas.
Het werk van mensenrechtenverdedigers is cruciaal, maar staat nog steeds onder erg veel druk en bedreiging. PBI zal hen bij blijven staan in hun werk.